این مقاله یک راهنمای کاملاً تخصصی برای شناخت انواع سوزن‌های چرخ خیاطی صنعتی و خانگی است. در آن به رایج‌ترین کدهای سوزن مثل DB، DP، DC، DV، TQ و کاربرد دقیق هرکدام در چرخ‌های مختلف پرداخته می‌شود؛ از سوزن DB مخصوص چرخ راسته گرفته تا DP برای چرخ مادگی، DC برای زیگزاگ، DV برای میان‌دوز و TQ برای دکمه‌دوزی. همچنین ساختمان سوزن، تفاوت شماره‌ها، نوع نوک‌ها و نکات مهم انتخاب سوزن مناسب بر اساس نوع پارچه و نوع دوخت به‌طور کامل توضیح داده می‌شود. این خلاصه به خواننده کمک می‌کند بفهمد هر سوزن برای چه ماشینی طراحی شده و چطور انتخاب درست سوزن می‌تواند کیفیت دوخت، سرعت و عمر چرخ خیاطی را به‌طور چشمگیری بهتر کند.

سوزن چرخ خیاطی فقط یه «سوزن» ساده نیست؛ یک قطعهٔ مهندسی‌شده است که نوک، شیار، قطر، طول و شکل شانه‌ٔ پشتش عملکرد دوخت رو تعیین می‌کنه. انتخاب غلط سوزن باعث: پارگی نخ، سوراخ خوردن یا گشاد شدن پارچه، پرش دوخت، صدا و لرزش، و حتی شکستگی اجزای دوخت می‌شه. این راهنما برای استفادهٔ عملی توی کارگاه و خط تولید نوشته شده.

بخش اول — ساختار سوزن و واژه‌های کلیدی (سریع و کارگاهی)

• نوک (Point): نوک تیز → پارچه‌های تخت و ظریف؛ نوک گرد/ballpoint → پارچه‌های بافتنی/کشی؛ نوک برنده/قُرصی (leather) → چرم.
• شیار (Groove): فضای روی ساق برای عبور نخ؛ عمیق‌تر = مناسب نخ‌های ضخیم.
• شانهٔ پشت (Shank): بخش اتصال به کلگی؛ در خانگی شانه صاف (flat shank)، در صنعتی شانهٔ مخصوص DB.
• قطر/سایز: مثل 80/12 یا 100/16 — عدد اول اروپایی (متریک)، عدد دوم آمریکایی. هر چه عدد بیشتر، سوزن ضخیم‌تر.
• کد سری (DB, DP, DC, DV, TQ, UY, DO, ELx705 و...) → معرف نوع کاربرد و دستگاه هدف.

بخش دوم — جدول مرجع سریع (کد / کاربرد / دستگاه‌های رایج)

• سوزن DB / DBx1: این سوزن پرکاربردترین نوع سوزن برای دوخت راسته در چرخ‌های صنعتی است. بیشتر برای چرخ‌های راسته‌دوز برندهایی مثل JUKI DDL، JACK و Pegasus استفاده می‌شود و مناسب پارچه‌های نخی، کتان و ترگال با ضخامت متوسط است. نوک سوزن می‌تواند تیز یا نیمه‌تیز باشد تا دوخت صاف و بدون پرش ایجاد کند.
• سوزن DBxK5 / Jeans: این نوع سوزن برای دوخت پارچه‌های ضخیم مثل جین و کانواس طراحی شده است. به دلیل بدنه تقویت‌شده و نوک مقاوم، برای چرخ‌های راسته‌دوز سنگین مناسب است و در دوخت شلوار جین، کیف و لوازم چرمی سبک کاربرد دارد.
• سوزن DP / DPx5: سوزنی است مخصوص چرخ‌های مادگی (جادکمه). این سوزن برای چرخ‌هایی مثل JUKI LBH و برخی مدل‌های JACK طراحی شده و بدنه مقاوم آن تحمل ضربات پی‌درپی را دارد. برای پارچه‌های کت، مانتو و لباس‌های رسمی کاربرد دارد و سوراخ‌های مرتب ایجاد می‌کند.
• سوزن DC / DCx27: این سوزن برای دوخت زیگزاگ و بعضی چرخ‌های میاندوز و کاور استفاده می‌شود. نوک آن معمولاً گرد است (ballpoint) تا پارچه‌های کشی و تریکو بدون پارگی دوخته شوند. مناسب دوخت زیگزاگ‌های تزیینی و لبه‌های کشی است.
• سوزن DV / DVx63: نسخه قوی‌تر سوزن DC است که برای میاندوز و کاور روی پارچه‌های سنگین کاربرد دارد. این سوزن دارای بدنه مقاوم‌تر و شیار عمیق‌تر برای نخ‌های ضخیم‌تر است و برای دوخت لبه‌های لباس‌های تریکویی مناسب است.
• سوزن TQ / TQx1: سوزن مخصوص چرخ‌های دکمه‌دوز است. این سوزن کوتاه و تقویت‌شده است تا هنگام ضربه به دکمه، آسیب به سوزن یا پارچه ایجاد نشود. برای چرخ‌های دکمه‌دوز صنعتی و دوخت اطراف دکمه روی کت، مانتو و پیراهن مردانه استفاده می‌شود.
• سوزن DO / UY128: سوزنی است مخصوص سردوز (اورلوک) و لبه‌دوزی. مناسب چرخ‌های SIRUBA، Pegasus و Jack برای دوخت سه‌نخ، چهار نخ یا پنج‌نخ است و طراحی آن به گونه‌ای است که در سرعت بالا نخ‌ها به‌راحتی عبور کرده و دوخت منظم تولید شود.
• سوزن ELx705 / 130/705H: سوزن استاندارد چرخ‌های خانگی است و با اکثر چرخ‌های خانگی مثل Janome، Brother و Singer سازگار است. سایز آن بین 60 تا 120 است و برای اکثر پارچه‌های خانگی مناسب است. برای پارچه‌های کشی، نوع Stretch با نوک گرد توصیه می‌شود.
• سوزن Leather / نوک برنده: این سوزن برای چرم و مواد ضخیم طراحی شده است و نوک مثلثی یا برنده دارد تا سوراخ تمیز ایجاد کند. استفاده از آن روی پارچه‌های معمولی توصیه نمی‌شود زیرا سوراخ بزرگ ایجاد می‌کند.

بخش سوم — توضیحات فنی و کاربردی هر سری (تفصیلی)

1) DB / DBx1 — سوزن راسته (راسته‌دوز)

• چی هست؟ پرکاربردترین سوزن صنعتی برای دوخت راسته.
• چه کاری انجام می‌ده؟ با حداقل لرزش و پرش، دوخت صاف تولید می‌کنه.
• نوک: تیز یا نیمه‌تیز؛ برخی انواع نوکِ گرد برای پارچه‌های بافت‌دار.
• سایز پیشنهادی: 70–120 (بسته به پارچه).
• تستر کارگاهی: اگر روی پارچهٔ پیراهنی نخ برید یا سوراخ خیلی بزرگ نشست → سوزن خیلی ضخیمه یا نوک نامناسبه.

2) DBxK5 / Jeans — ضخیم‌دوز

• چی هست؟ تقویت‌شده برای جین/کانواس.
• ویژگی: بدنهٔ تقویت‌شده و نوک مقاوم‌تر در برابر فرسایش.
• توصیه: برای دوختِ پاس‌پن‌های جین، خرج‌کارها، شلوار کار.

3) DP / DPx5 — مادگی‌دوز

• چی هست؟ مخصوص چرخ مادگی (جادکمه).
• ویژگی: بدنهٔ مقاوم برای ضربات پی‌درپی؛ نوکِ خاص برای سوراخِ مرتب.
• نکته: سوزن مادگی رو روی پارچهٔ نمونه تست کن تا تراکم مادگی دقیق تنظیم بشه.

4) DC — زیگزاگ / کاور / میاندوز (سوزن کشی)

• چی هست؟ برای میاندوز/کاور و زیگزاگ که نیاز به انعطاف در تغییر جهت دارن.
• نوک: معمولاً ballpoint (نوک گرد) برای پارچه‌های کشی، جلوگیری از پاره‌شدن تارها.
• کاربرد: تی‌شرت، لباس‌ورزشی، لبه‌های کشی.

5) DV — سوزن میاندوز/کاور سنگین

• چی هست؟ نسخهٔ قوی‌تر DC برای کاور/میاندوزِ پارچه‌های سنگین.
• ویژگی: بدنه مقاوم‌تر، شیار عمیق‌تر برای نخ ضخیم‌تر.

6) TQ — دکمه‌دوز

• چی هست؟ سوزن مخصوص چرخ دکمه؛ تحمل ضربهٔ عمودی زیاد.
• توجه: این سوزن‌ها کوتاه و تقویت‌شده‌اند تا اطراف دکمه را خراب نکنند.

7) DO / UY128 — سردوز (سرج / اورلوک)

• چی هست؟ سوزن مخصوص سردوزهای ۳/۴/۵ نخ.
• ویژگی: نوک و شیار طراحی‌شده برای سرعت بسیار بالا و نخ‌های متعدد.

8) ELx705 / 130/705H — استاندارد خانگی

• چی هست؟ سوزن‌های استانداردی که همهٔ چرخ‌های خانگی (برادر، ژانومه، سینگر) قبول می‌کنند.
• سایز: از 60 تا 120؛ برای اکثر کارهای خانگی 70–90 کافی است.
• نسخهٔ Stretch: نوک گرد برای پارچهٔ کشی خانگی.

9) Leather — نوک برنده (چرم)

• چی هست؟ نوکِ برشی/مثلثی که روی چرم سوراخ می‌کنه نه اینکه تارها رو پاره کنه.
• هشدار: روی پارچه‌های معمولی استفاده نکن — سوراخ ایجاد می‌کنه.

بخش چهارم — سایزبندی و انتخاب درست (راهنمای سریع)

• پارچهٔ نازک (حریر، ارگانزا): سایز 60–70، نوک تیز (Sharps).
• پارچهٔ متوسط (پیراهنی، کتان): سایز 70–90، DB یا ELx705 Universal.
• پارچهٔ ضخیم (جین، کانواس): سایز 100–120، DBxK5 یا Jeans.
• پارچهٔ کشی/تریکو: سایز 70–90، DC/Stretch (Ballpoint).
• چرم: سایز متناسب با ضخامت، Leather point.

بخش پنجم — نگهداری، تعویض و نکات فنی کارگاهی

• تعویض منظم سوزن: در محیط صنعتی هر 8–10 ساعت کاری یا هر رول بزرگ؛ در خانگی بعد از هر پروژهٔ حجیم یا هر 8 ساعت.
• علایم تعویض: دوخت ناهمگن، نخ‌پریدگی، صدا/لرزش، سوراخ بزرگ روی پارچه، خم شدن سوزن.
• نحوهٔ تنظیم درست: بعد از نصب سوزن، حتماً یک نمونه دوخت روی پارچهٔ اصلی بزن؛ کشش نخ و طول دوخت را مطابق نمونه تنظیم کن.
• همخوانی نخ و سوزن: نخ ضخیم نیاز به شیار عمیق‌تر و سوزن بزرگ‌تر؛ نخ نازک با سوزن نازک‌تر.
• استفاده از برندهای معتبر: Groz-Beckert, Schmetz, Organ کمترین خرابی را دارند — توی تولید انبوه صرفه‌جویی در زمان و هزینهٔ تعمیر می‌آورند.

بخش ششم — عیب‌یابی سریع (چک‌لیست)

1. دوخت پاره‌پاره / نخ پاره می‌شود → سوزن کند یا نوک نامناسب (ballpoint برای پارچهٔ تخت)، یا شیار فرسوده، یا نخ نامناسب.
2. پرش کوک / دوخت ناقص → سوزن خم شده یا نصب نادرست.
3. سوراخ بزرگ روی پارچه → سوزن ضخیم‌تر از لازم یا نوک نامناسب (مثلاً leather روی پارچهٔ معمولی).
4. شکستن سوزن مکرر → برخورد با صفحهٔ زیر سوزن، سوزن نامناسب برای پارچهٔ ضخیم یا شل بودن شانه.
5. چین‌خوردگی لبه یا موج دار شدن دوخت → نوک اشتباه برای تریکو یا کشش نخ نامتعادل.

بخش هفتم — چارت انتخاب سریع (Cheat-sheet) — قابل چاپ

• چرخ راسته (JUKI/Jack/Pegasus) → DBx1 (پارچه متوسط) / DBxK5 (جین)
• چرخ مادگی (LBH) → DPx5
• چرخ زیگزاگ → DCx27
• میاندوز / کاور → DVx63 یا DCx1 (بسته به فشار)
• سردوز → DO / UY128
• چرخ دکمه‌دوز → TQx1
• چرخ خانگی → ELx705 (Universal) یا Stretch برای تی‌شرت

بخش هشتم — پرسش‌های متداول (FAQ مختصر)

• Q: از کجا بفهمم سایز مناسب چیه؟
• A: یک نمونه دوخت بزن؛ اگر نخ توی سوراخ پارچه می‌لغزه و کوک صافه، سایز و نوک مناسب هست.
• Q: سوزن چندوقت باید عوض شود؟
• A: صنعتی: هر 8–10 ساعت؛ خانگی: پس از هر پروژه بزرگ یا هر 8 ساعت.
• Q: آیا می‌تونم از سوزن خانگی برای چرم استفاده کنم؟
• A: نه — نوکِ leather مخصوصه و فقط برای چرم طراحی شده؛ در پارچه معمولی سوراخ می‌زنه.

پایان — جمع‌بندی عملی

• همیشه نوع چرخ + جنس پارچه + قطر نخ رو با هم بسنج.
• برای تولید انبوه از برندهای معتبر استفاده کن و یک انبار کوچک از سایزها و نوع‌های پراستفاده (DBx1, DBxK5, DPx5, DCx1, DVx63, ELx705, Leather) داشته باش.
• تعویض منظم و تست نمونه باعث کاهش ضایعات و افزایش کیفیت می‌شه.